نقشه رنگی مغزی یا نقشه مغزی چيست؟ (QEEG)

نقشه مغزی يا الکتروانسفالوگرام کمّی یا نقشه رنگی مغزی (بصورت مخفف QEEG) یک ابزار جهت ارزيابی و  تشخیص است که الگوهای امواج مغزی را اندازه گیری می‌کند و از آن به عنوان “نقشه برداری مغز” یاد می‌شود. امواج مغزی هنگامی ایجاد می‌شوند که میلیون ها نورون يا سلول عصبی درون سر ما با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. الگوهای امواج مغزی می‌توانند اطلاعات مهمی در مورد عملکرد کلی مغز ما از جمله سطح استرس، الگوهای فکری و احساسات، تکانشگری، عدم انعطاف پذيری شناختی، اضطراب و ساير علائم مرتبط را آشکار کند.

نقشه برداری مغزی می‌تواند الگوی امواج مغزی را نشان دهد و ما را از عملکرد مغز آگاه کند. اين آگاهی سبب پيشگيری و همچنين درمان بسياري از اختلالات می‌شود. در ادامه با کلینیک مغز و شناخت آسا اصفهان همراه باشید تا جزئیات نقشه مغزی را مرور کنیم، با کاربردهای آن آشنا شویم و پاسخ سوال‌هایی که در مورد QEEG داریم را پیدا کنیم.

نقشه مغزی دقیقا چیست؟

نقشه مغزی یا QEEG یک روش پیشرفته برای ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز است. این فناوری که گاهی اوقات به عنوان نقشه‌برداری مغزی یا نقشه رنگی مغز نیز توصیف می‌شود، توانایی دارد که الگوهای امواج مغزی را ثبت و تحلیل کند. امواج مغزی وقتی میلیون‌ها نورون (سلول‌های عصبی مغز) درون سر شما با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، ایجاد می‌شود. نقشه مغزی الگو فعالیت این نورون‌ها را ثبت می‌کند. این الگوها که از تعاملات پیچیده میان نورون‌ها در مغز ناشی می‌شود می‌تواند دانش عمیقی را در مورد وضعیت عصبی و روانی انسان فراهم آورد.

از نقشه مغزی می‌توان برای شناسایی الگوهای فعالیت مغزی مرتبط با شرایط مختلف از جمله بیش‌فعالی نقص توجه (ADHD)، مشکلات یادگیری، اضطراب و دیگر مسائل مربوط به سلامت روان استفاده کرد. این فناوری به عنوان یک ابزار تشخیصی با ارائه داده‌های دقیق و کمّی به متخصصان اجازه می‌دهد تا درک بهتری از فرآیندهای ذهنی و عاطفی فرد داشته باشند و راهکارهای موثرتری برای درمان ارائه دهند. نقشه مغزی به عنوان یک ابزار ارزشمند در حوزه علوم اعصاب و روان‌شناسی مطرح است و می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی انسان کمک بسیاری بکند.

کاربردهای نقشه مغزی چیست؟

نقشه مغز یا QEEG به پزشک متخصص علوم اعصاب شناختی، روانپزشک یا روانشناس چه کمکی می‌تواند بکند؟ نقشه مغزی به ما این امکان را می‌دهد تا تحلیل عمیقی از میزان فعالیتهای مغزی افراد داشته باشیم. این فناوری کاربردهای گسترده‌ای دارد و می‌تواند به شیوه‌های مختلفی به بهبود سلامت مغزی انسان کمک کند. در ادامه برخی از این کاربردها را لیست کرده‌ایم اما کاربرهای QEEG به این موارد خلاصه نمی‌شود.

• تشخیص دقیق اختلالات عصبی، شناختی و روانی
• پیش‌بینی واکنش‌های دارویی، مانند تاثیر احتمالی داروهای ضدافسردگی
• طراحی پروتکل‌ها و برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده متناسب با نیاز هر فرد که ممکن است شامل روش‌هایی مانند نوروفیدبک باشد
• مشاهده و نظارت بر پیشرفت درمان در طول دوره درمان
• کمک به طراحی برنامه درمانی برای بیمار بر اساس روش‌های درمانی مثل تحریک مغزی (tDCS، TMS)، نوروفیدبک و سایر روش‌های درمانی برای تقویت عملکرد مغز و روان

نقشه مغزی اطلاعات بسیار مفیدی در مورد عملکرد مغز به ما ارائه می‌دهد. این اطلاعات نه تنها برای تشخیص اولیه بلکه برای بررسی تاثیر روش‌های درمانی ضروری است. با استفاده نتیجه نقشه مغزی می‌توانیم راهکارهای موثری برای بهبود حافظه، تقویت تمرکز و توجه، بهبود افسردگی، کنترل اضطراب و به طور کلی ارتقاء عملکرد مغز ارائه دهیم.

برخی از اختلالات و مشکلاتی که ممکن است برای ارزیابی یا پیگیری درمان دکتر متخصص تجویز نقشه مغزی دهد به شرح زیر است:

از اطلاعات حاصل از نقشه رنگی مغز می‌توان به عنوان راهنما برای تعیین موثرترين برنامه‌های درمانی و  راه حل برای کمک به بهبود ضعف‌های مغز استفاده کرد. بهبود حافظه، افزایش تمرکز و توجه، بهبود افسردگی، به حداقل رساندن اضطراب، کاهش ولع غذایی، ترک سيگار و بالا بردن توانایی‌های مغز از جمله مواردی است که از نتایج نقشه مغز می‌توان در روند درمان یا فرایند افزایش توانایی‌های مغزی و روانی از آن بهره برد.

چه افرادی می‌توانند از نقشه مغزی استفاده کنند؟

از گروه‌های مختلف سنی شامل کودکان، نوجوانان، بزرگسالان، سالمندان و حتی نوزادان می‌توان نفشه مغزی تهیه کرد. همچنین در مواردی که بیماران نگرانی‌هایی در مورد قرار گرفتن در معرض اشعه دارند مانند دوران بارداری با احتیاط تمام و با رعایت استانداردهای ایمنی از نقشه مغزی به عنوان یک روش ارزیابی غیرتهاجمی و بدون خطر استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ گونه آسیبی به سلامتی مراجع وارد نشود.

البته برای ثبت نقشه مغزی برای هر گروه سنی نیاز است که محیط مناسب سازی شده باشد و تجهیزات مختص به آن گروه سنی فراهم شده باشد. کلینیک مغز و شناخت آسا از کلینیک‌های مجهز و پیشرو در اصفهان در این زمینه است که توانسته برای هم گروه‌های سنی کلاه‌های استاندارد و سایر تجهیزات لازم را فراهم آورد.

عوارض نقشه مغزی، نقشه رنگی مغز یا QEEG چیست؟

فناوری نقشه مغزی به عنوان یک روش غیرتهاجمی، ایمن و بدون عوارض شناخته می‌شود. در نقشه مغزی از سنسورهایی استفاده می‌شود که بر روی پوست سر قرار گرفته و به ثبت فعالیت الکتریکی مغز می‌پردازد. این الکترودها هیچ‌گونه تداخلی در فعالیت‌های مغزی ایجاد نمی‌کند و تنها به ما امکان می‌دهد تا نقشه‌ای دقیق از الگوهای فعالیت مغزی را ترسیم کنیم و مناطقی که دارای فعالیت کمتر یا بیشتر از حد معمول هستند را شناسایی کنیم.

مراحل انجام نقشه مغزی کلینیک آسا در اصفهان چیست؟

فرایند گرفتن نقشه مغزی چیزی حدود نیم ساعت به طول می‌انجامد. با نشستن شما در محیط آرام کلینیک یک کلاه مخصوص پارچه‌ای که به سنسورهایی مجهز است توسط متخصص روی سر شما گذاشته می‌شود. این کلاه که ظاهری شبیه به کلاه حمام دارد با یک رشته سیم به دستگاهی متصل است که سیگنال‌های مغزی را دریافت و به کامپیوتری ارسال می‌کند. نرم‌افزار تخصصی نقشه مغزی این سیگنال‌ها را تحلیل و تفسیر می‌کند.

در کلینیک تخصصی مغز و شناخت آسا اصفهان ما از تجهیزات، کامپیوترها، نرم افزارهای پیشرفته و دستگاه‌های دقیق نقشه مغزی ساخت آمریکا استفاده می‌کنیم. این موضوع باعث شده تا انجام یک ارزیابی نقشه مغزی در محیط کلینیک ما برای مراجعین عزیز تجربه‌ای راحت و آسان باشد.

عکس نقشه مغزی چگونه است؟

مغز انسان شبیه به یک وسیله پیچیده الکتریکی است. مغز در واقع با استفاده از جریان‌های الکتریکی و مواد شیمیایی مختلف، فکر، احساس و حرکت انسان را کنترل می‌کند. این جریان‌های الکتریکی در مغز که میزبان تقریبا 100 میلیارد نورون است را می‌توان ثبت کرد. نورون‌ها که از طریق سیگنال‌های الکتریکی با یکدیگر در ارتباط هستند، هنگامی که به صورت هماهنگ فعالیت می‌کنند، الگوهایی از امواج مغزی را ایجاد می‌کند. این الگوها را می‌توان به چهار یا پنج دسته تقسیم کرد:

• امواج دلتا: این امواج با فرکانسی بین 1 تا 4 هرتز ظاهر می‌شود و بیشتر در زمان خواب عمیق مشاهده می‌شود.
• امواج تتا: امواجی با فرکانسی بین 5 تا 7 هرتز است. این امواج در حالت‌هایی مانند رویاپردازی و آرامش ظاهر می‌شود.
• امواج آلفا: این امواج که فرکانسی بین 8 تا 12 هرتز دارد در حالت‌های آرامش و استراحت مغز ظاهر می‌شود.
• امواج بتا: این امواج با فرکانسی بین 13 تا 24 هرتز در زمان‌هایی که مغز در حالت تمرکز یا فعالیت‌های ذهنی است ظاهر می‌شود.

در نقشه مغزی تغییرات رنگی نمایانگر میزان فعالیت الکتریکی در باندهای فرکانسی مختلف مغز است. این تغییرات رنگی از روشن به تیره متغیر است و بیانگر افزایش یا کاهش فعالیت در باندهای مربوطه می‌باشد. به عنوان مثال رنگ‌های تیره‌تر می‌تواند نشان‌دهنده فعالیت بیشتر در باند مورد نظر باشد، در حالی که رنگ‌های روشن‌تر ممکن است نشان‌دهنده فعالیت کمتر باشد. این اطلاعات می‌تواند به متخصص کمک کند تا درک بهتری از الگوهای فعالیت مغزی مراجع داشته باشد و در نتیجه تشخیص دقیق‌تر و مداخلات درمانی موثرتری را ارائه دهد.

برخی از تحقیقات علمی و نتایج نقشه مغزی

در دنیای پیشرفته امروزی تکنیک‌های نوین تشخیصی مانند نقشه مغزی نقش بسزایی در شناسایی و درمان طیف وسیعی از اختلالات عصبی دارد. این روش‌ها به محققان امکان می‌دهد تا با دقت بیشتری به بررسی مشکلات مرتبط با حافظه، اضطراب، افسردگی، آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه، سکته، اختلالات توجه و بیش‌فعالی (ADD/ADHD) و اختلال طیف اوتیسم (ASD) بپردازند.

بر اساس پژوهش‌های علمی تغییرات خاص در الگوهای امواج مغزی می‌تواند با مشکلاتی مانند افسردگی همراه باشد. به عنوان مثال افراد مبتلا به افسردگی ممکن است الگوهای متفاوتی از فعالیت مغزی را نشان دهند. این الگوها می‌تواند در تشخیص و تفکیک افسردگی از سایر اختلالات مانند زوال عقل، اسکیزوفرنی و اعتیاد به الکل مورد استفاده قرار گیرد. یا به عنوان مثالی دیگر مشکلات حافظه اغلب با فعالیت بیش از حد در باندهای تتا و دلتا در مغز مرتبط است.

در مورد اختلال توجه و بیش‌فعالی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مغز کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADD/ADHD معمولا فعالیت بیشتری در باندهای تتا و دلتا دارد، در حالی که فعالیت بتا در آن‌ها کمتر است. این یافته‌ها توسط دکتر جوئل لوبار و تیم تحقیقاتی‌اش در دانشگاه تنسی تایید شده‌ است. آن‌ها با استفاده از QEEG، نشان دادند که کودکان مبتلا به ADD/ADHD فعالیت آهسته‌تری در قسمت جلویی مغز دارند و این وضعیت هنگام تلاش برای تمرکز تشدید می‌شود.

کلینیک مغز و شناخت آسا بهترین مرکز نقشه مغزی در اصفهان

سلامتکده مغز و شناخت آسا اولین مرکز فوق تخصصی مغز و شناخت استان اصفهان است و از سال 1399 با حضور متخصصان برجسته علوم پزشکی، علوم اعصاب و روانشناسی، خدمات جامع تشخیصی، درمانی و توانبخشی را در زمینه اختلالات مغزی، روانی و شناختی به همشهریان گرامی و استان‌های همجوار ارائه می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با مرکز آسا صفحه درباره ما را مشاهده کنید.

فرایند ثبت نقشه مغزی فرایند پیچیده‌ای است و برای اجرا ظرافت‌های خاص خود را دارد. نقشه برداری مغزی نیازمند تجهیزات، دستگاه‌های دقیق و نرم‌افزارهای تخصصی است. کلینیک آسا مفتخر است که توانسته دستگاه‌های دقیق ساخت آمریکا را با کالیبراسیون دقیق برای این مرکز فراهم آورد. همچنین متخصصین این مرکز شامل پزشک و روان‍شناس دارای تخصص و مدرک نقشه برداری مغزی هستند که باعث می‌شود بتوانند بصورت حرفه‌ای با تجهیزات و نرم‌افزار نقشه مغزی کار کنند و نتایج آن را به درستی و دقیق تحلیل نمایند.

در کلینیک اسا ما تجهیزات ثبت نقشه مغزی برای همه گروه‌های سنی را فراهم آورده‌ایم که این خود باعث خواهد شد تا فرایند ثبت نقشه مغزی برای مراجع بسیار راحت و در آرامش کامل پیش رود و همچنین نتایج همواره دقیق باشند.

ما در مرکز آسا یکی از گسترده‌ترین مجموعه داده‌های نقشه مغزی را جمع‌آوری کرده‌ایم. این پایگاه داده پروفایل‌های عصبی متنوعی از افراد در بازه سنی 5 تا 105 سال از سراسر کشور است. این داده‌ها که بیش از 1000 اسکن نقشه مغزی را شامل می‌شود به ما امکان می‌دهند تا با دقت بیشتری به تشخیص و طراحی برنامه‌های درمانی متناسب با نیازهای فردی شما بپردازیم. تعهد به کیفیت و دقت، مرکز آسا را به یکی از پیشروان در زمینه ارزیابی‌های عصبی تبدیل کرده است.

پاسخ به سوال‌های رایج

ممکن است با خواندن این مقاله سوالات جدیدی در ذهن شما ایجاد شده باشد. اگر سوال یا ابهامی دارید می‌توانید از همکاران ما در کلینیک مغز و شناخت آسا به پاسخ سوالتان برسید.شما می‌توانید با یکی از روش‌های تماس با ما در ارتباط باشید.

منابع

این مقاله در سال ۱۴۰۳ به روز رسانی شده است. برخی از منابعی که برای نوشتن این مقاله استفاده شده است در زیر آورده شده است.
+، +، +